Aktualności

Poradnik Pacjenta: Czerniak - niebezpieczny nowotwór skóry – jak się przed nim chronić?

• Czerniak to złośliwy nowotwór.

• Najczęściej pojawia się na skórze, ale może wystąpić także w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, nosa czy gałki ocznej.

• Wczesne wykrycie nowotworu i jego wycięcie daje szanse na całkowite wyleczenie.

• Profilaktyka czerniaka jest prosta i bezbolesna, a dzięki niej możesz skutecznie zapobiec powstaniu i rozwojowi choroby.

• Oglądaj zmiany na skórze raz w miesiącu, kierując się zasadą ABCDE czerniaka.

 

Wakacje to czas, kiedy chętnie wystawiamy się na słońce. Warto jednak pamiętać o zasadach bezpiecznego opalania, bo profilaktyka to skuteczna broń w walce z czerniakiem. Czerniak to jeden z najbardziej złośliwych nowotworów skóry. Co roku z powodu czerniaka umiera w Polsce ok. 1400 osób. Zapadalność na ten nowotwór skóry zwiększyła się o 300% w ciągu ostatnich 30 lat. W Polsce wykrywa się około 3500 nowych przypadków czerniaka rocznie, a tempo zachorowania na niego cały czas rośnie.*

 

Czym jest czerniak?

Czerniak to nowotwór złośliwy skóry. Wywodzi się z melanocytów – komórek wytwarzających barwnik zwany melaniną. Melanina sprawia, że skóra ciemnieje w kontakcie z promieniowaniem ultrafioletowym, czyli np. w kontakcie z promieniowaniem słonecznym czy promieniowaniem stosowanym w solarium. Czerniaki najczęściej pojawiają się na skórze, ale mogą wystąpić także w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, nosa czy gałki ocznej.

Agresywny nowotwór

Czerniak jest nowotworem agresywnym, ponieważ:

• szybko się rozwija
• tworzy przerzuty
• jest odporny na leczenie.

Ważne! Wykryty we wczesnym stadium jest w 90% przypadków możliwy do wyleczenia.

Dlatego tak ważne jest szybkie i prawidłowe rozpoznanie tego nowotworu.

Czy jesteś w grupie ryzyka?

Czynniki ryzyka są to wszystkie okoliczności, które mogą prowadzić do powstania nowotworu. Zagrożenie zachorowaniem na czerniaka wzrasta u osób:

• o jasnej karnacji, rudych lub blond włosach, niebieskich oczach, licznych piegach
• dużej liczbie znamion barwnikowych, znamion w miejscach drażnienia
• które doznały oparzeń słonecznych, szczególnie w dzieciństwie
• słabo tolerujących słońce, opalających się z dużym trudem lub w ogóle
• przebywających w pełnym słońcu powyżej godziny dziennie
• u których w rodzinie występowały przypadki czerniaka lub innych nowotworów skóry
• korzystających z solarium.

Samobadanie skóry

Raz w miesiącu obejrzyj swoje znamiona (pieprzyki). Dzięki temu szybciej zaobserwujesz niepokojące zmiany. Podczas badania znamion skorzystaj ze specjalnie przygotowanej „ściągi” ABCDE czerniaka:

• A (asymmetry) – asymetria, np. znamię „wylewające się” na jedną stronę
• B (borders) – brzegi poszarpane, mające zgrubienia, nieregularne, nierównomierne
• C (color) – nierównomiernie rozłożony, nierzadko z punktowym skupieniem barwnika, wiele kolorów od czerwonego po czarny
• D (diameter) – duży rozmiar, zmiana o średnicy powyżej 6 mm
• E (evolution) – ewolucja, zmiany zachodzące w pieprzyku, tj. zmieniający się rozmiar, kolor, uwypuklenie dotychczas płaskiej zmiany, krwawienie, świąd czy powstawanie strupów.

Ważne! Zawsze kiedy widzisz niepokojące zmiany na skórze, skonsultuj je z lekarzem. Nie bagatelizuj nowych znamion barwnikowych czy zmiany wyglądu już istniejących znamion.

Niepokojącym objawem jest powiększanie się znamienia, zmiana barwy, pojawienia się uwypuklenia, krwawienia lub świąd zmiany. Jeśli pacjent zauważy takie objawy, konieczna jest pilna konsultacja dermatologiczna – zwraca uwagę dr n.med. Marta Kurzeja, dermatolog.

Jak się chronić?

Chcesz chronić się przed rakiem skóry? Trzymaj się poniższych zasad:

• raz w miesiącu oglądaj swoją skórę. Sprawdź, czy Twoje znamiona nie zmieniły kształtu, koloru, wielkości lub nie pojawiły się nowe
• szczególnie latem unikaj nadmiernego słońca w godzinach 11:00 – 16:00
• stosuj przez cały rok kremy z filtrem, aby chronić skórę przed szkodliwymi promieniami UV
• nie opalaj się w solarium
• podczas przebywania na słońcu noś okulary przeciwsłoneczne oraz nakrycie głowy
• przynajmniej raz w roku skontroluj znamiona u dermatologa lub chirurga-onkologa.

Badanie lekarskie znamion

Raz w roku zgłoś się do lekarza na profilaktyczne badanie znamion. Może się zdarzyć, że przeoczysz jakąś zmianę lub znajduje się ona w trudno dostępnym miejscu na skórze lub błonie śluzowej. Lekarz zbada skórę przy pomocy dermoskopu, czyli lupy, która daje 10-20-krotne powiększenie i odpowiednie oświetlenie, co umożliwia dokładną ocenę morfologii znamienia. Badanie jest bezbolesne i trwa 10-15 minut.

Znamiona badamy rutynowo dermoskopem, który umożliwia powiększenie badanej zmiany. Jeśli zmiana budzi niepokój onkologiczny, możemy znamię zbadać wykonując wideodermoskopię, która daje możliwość 20-120-krotnego powiększenia zmiany, zapisu cyfrowego zdjęcia znamienia oraz porównania go po 3 miesiącach do pierwotnego obrazu – podkreśla Marta Kurzeja.

Program profilaktyki nowotworów skóry

Dla osób szczególnie narażonych na nowotwory skóry powstał program: ABCDE samokontroli znamion – ogólnopolski program profilaktyki nowotworów skóry.

Z programu możesz skorzystać, jeśli masz:

• 50-64 lata,
• ponad 65 lat i jesteś wciąż aktywny zawodowo,
• 15-49 lat i lekarz stwierdził u Ciebie niepokojące zmiany skórne.

W ramach programu, odbędziesz konsultację z lekarzem POZ (podstawowej opieki zdrowotnej). W razie potrzeby lekarz skieruje Cię na:

• badanie dermoskopwe wraz z konsultacją lekarza specjalisty lub
•  badanie wideodermoskopowe wraz z konsultacją lekarza specjalisty.

Gdzie zgłosić się na konsultację?

Sprawdź listę placówek biorących udział w programie

Pamiętaj! Jeżeli jakieś znamię Cię niepokoi, pilnie pokaż je swojemu lekarzowi POZ. W razie potrzeby dalszej diagnostyki otrzymasz skierowanie do dermatologa lub chirurga-onkologa.

 

---

*Dane Krajowego Rejestru Nowotworów na lata 1980–2020