Aktualności

Aktualności Centrali

Poradnik Pacjenta: Pierwsza pomoc przy odmrożeniach

Ważne!

11-01-2024

Zima zachęca do aktywności. Narciarstwo, snowboard, łyżwiarstwo czy sanki. Wybór jest spory.
Warto wiedzieć o zagrożeniach związanych z zimową aurą i podejmować odpowiednie środki ostrożności, aby chronić siebie i innych przed skutkami niskich temperatur.
Odmrożenia ciała są szczególnie niebezpieczne dla zdrowia.
Z naszego Poradnika Pacjenta dowiesz się jak zapobiegać odmrożeniom i co zrobić, gdy się pojawią.

Długo utrzymujące się niskie temperatury narażają nasze ciało na powstawanie odmrożeń. Odmrożenia najczęściej dotyczą:

palców rąk i stóp
policzków
brody
nosa i uszu.

Temperatura poniżej 0°C to główna, ale nie jedyna przyczyna odmrożeń. Sprzyjają im również wiatr i wilgoć, które sprawiają, że oziębienie tkanek następuje bardzo szybko, nawet przy temperaturach dodatnich. Szybciej dochodzi do odmrożenia, gdy:

jesteśmy głodni
przebywamy na dużej wysokości
jesteśmy osłabieni, zmęczeni lub odwodnieni
bądź chorujemy na cukrzycę.

Z powodu szybszej utraty ciepła bardziej narażone na odmrożenia są dzieci i osoby w podeszłym wieku.

Najbardziej narażone na odmrożenia są palce rąk i stóp, nos oraz małżowiny uszne. Pod wpływem zimna naczynia krwionośne obkurczają się, a tkanki narażone są na niedotlenienie. Przy długim czasie ekspozycji na działanie zimna skutki niedokrwienia i niedotlenienia tkanek mogą być nieodwracalne – w skrajnych przypadkach dochodzi nawet do martwicy i amputacji fragmentów obumarłych tkanek – ostrzega dr n. med. Agnieszka Kardynał, dermatolog.

Jak uniknąć odmrożenia w zimie?

1. Zawsze ubieraj się ciepło

Noś warstwy ubrań, najlepiej z materiałów izolujących ciepło, takich jak wełna. Nie zapominaj o czapce, szaliku i rękawiczkach, które chronią najbardziej wrażliwe na zimno miejsca, czyli głowę, szyję i ręce.

2. Bądź aktywny

Poruszanie się pomaga utrzymać ciepło ciała. Jeśli masz zamiar długo przebywać na zimnie, spędź ten czas aktywnie. Ruch powoduje lepsze krążenie krwi, dzięki czemu ciepło rozprowadza się po całym ciele.

3. Unikaj wilgoci

Jeśli Twoje ubrania stają się mokre, znacznie łatwiej możesz doprowadzić do odmrożenia. Wybieraj ubrania, które chronią przed deszczem i śniegiem. Pamiętaj też o odpowiednim obuwiu, które izoluje stopy od zimna i wilgoci.

4. Uważaj na wiatr

Chłodny wiatr sprawia, że odczuwalna temperatura jest dużo niższa. Dlatego, gdy mocno wieje, zakrywaj twarz i uszy, a także staraj się trzymać zacisznych miejsc.

5. Słuchaj swojego ciała

Jeśli zaczynasz odczuwać zimno, poszukaj schronienia i ogrzej się stopniowo, np. wkładając ręce do ciepłej, ale nie gorącej wody, gdyż grozi to szokiem termicznym.

Czy wiesz, że…

Spożywanie alkoholu podczas bardzo zimnych temperatur, może zwiększać ryzyko odmrożeń. Alkohol powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, co może prowadzić do złudnego poczucia ciepła. W rzeczywistości jednak alkohol obniża temperaturę ciała, ponieważ rozszerzenie naczyń krwionośnych powoduje utratę ciepła przez skórę.

Stopnie odmrożenia i ich objawy

I stopień	dotyczy głównie naskórka i charakteryzuje się bladą bądź sinoczerwoną barwą skóry miejsca odmrożonego. Występuje również ból, obrzęk i pieczenie czy łuszczenie naskórka
II stopień	skóra jest woskowobiała, sztywna, twarda, po ogrzewaniu staje się sinoczerwona, a na skórze powstają pęcherze wypełnione płynem surowiczym i pojawia się rwący, piekący ból
III stopień	rozpoczyna się proces martwicy powierzchownej skóry, która przybiera siną barwę
IV stopień	martwica obejmuje głębsze warstwy, a nawet całe palce, uszy lub nos, co może prowadzić do samoistnej amputacji odmrożonych części ciała

Jak pomóc przy odmrożeniach?

Przy odmrożeniach ważne jest, aby wyziębione miejsce ogrzewać stopniowo. Nie wkładaj od razu po przyjściu do domu dłoni pod kran z gorącą wodą, ponieważ grozi to szokiem termicznym. Lepiej zanurz ręce w letniej wodzie, stopniowo podnosząc jej temperaturę do ok. 40°C.

Zazwyczaj odmrożona skóra, po przywróceniu normalnej temperatury otoczenia i pobudzeniu krążenia, dość szybko wraca do normy. Może jeszcze być nieco zaczerwieniona i bolesna, ale poprawa jej stanu powinna być wyraźnie widoczna.

Kiedy pojawią się pęcherze, nie wolno ich przekłuwać. W tym przypadku należy zastosować opatrunek jałowy.

WAŻNE! Jeśli skóra, mimo stopniowego ogrzewania, jest nadal blada lub fioletowa, albo tracimy w niej czucie, powinniśmy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Najgroźniejsza przy odmrożeniu jest martwica tkanek, która charakteryzuje się właśnie brakiem czucia. Wymaga to pilnej interwencji medycznej.

– W przypadku odmrożeń I i II stopnia rokowanie jest dobre, a skóra regeneruje się bez pozostawienia blizn. Postępowanie terapeutyczne obejmuje stosowanie łagodnych preparatów do pielęgnacji skóry na bazie wazeliny, parafiny, gliceryny, pantenolu. Skórę należy ogrzewać stopniowo, unikając szoku termicznego. Należy zdjąć wilgotną odzież oraz pierścionki. W przypadku obecności pęcherzy, poza jałowym opatrunkiem wskazane jest stosowanie preparatów do dezynfekcji skóry, np. zawierających oktenidynę. W przypadku ryzyka nadkażenia nadżerek po pęcherzach zalecane jest stosowanie preparatów zawierających sole srebra (np. sulfatiazol) lub miejscowe antybiotyki. Odmrożenia III i IV stopnia zawsze wymagają pilnej interwencji lekarskiej. Najczęstszym objawem jest przetrwałe zasinienie skóry, nie ustępujące przy próbach ogrzania tkanek, obecność owrzodzeń i brak czucia, w tym czucia bólu. Szybkie zgłoszenie się do lekarza i zastosowanie zaleconych leków poprawiających mikrokrążenie obwodowe może ocalić zagrożoną kończynę – podkreśla Agnieszka Kardynał.

ABC odmrożeń u dzieci

Ważne jest, aby rodzice, opiekunowie i nauczyciele byli świadomi zagrożeń związanych z odmrożeniami u dzieci i umieli im zapobiegać.

Podstawa to czapka, szalik i rękawiczki - jak najcieplejsze, ponieważ to właśnie policzki, nos i ręce, są najbardziej narażone na działanie zimna.
Buty powinny być nieprzemakalne i termoizolowane, z grubą podeszwą.
Grube skarpety posłużą jako dodatkowa ochrona przed mrozem.
Obowiązkowo podkoszulka, która pomoże zatrzymać ciepło.
Dodatkowe rajstopy/kalesony.
Co najmniej 10 minut przed wyjściem z domu posmaruj twarz dziecka tłustym kremem.
Ruch pozwala zapobiegać odmrożeniom, dlatego pozwól dziecku na wybieganie się i zimowe szaleństwa.

WAŻNE! Jeśli na zewnątrz panuje mróz około -10 stopni Celsjusza, zrezygnuj z dłuższej wyprawy z najmłodszymi.

Jak odróżnić przemarznięcie od odmrożenia u dziecka?

Odmrożenia u dzieci są poważnym skutkiem przebywania na mrozie i warto wiedzieć, jak je odróżnić od przemarznięcia, które pojawia się częściej i są mniej poważną konsekwencją zimowych spacerów.

Przemarznięcie objawia się:

odczuwalnym zimnem przede wszystkim na dłoniach, stopach czy twarzy
uczuciem lekkiego odrętwienia i zaczerwienienia przemarzniętych części ciała.

Odmrożenia u dzieci pojawiają się na skutek działania zimna na naczynia krwionośne, które obkurczają się, co skutkuje mniejszym ukrwieniem ciała.

Przy odmrożeniu:

pojawia się ból w odmrożonych miejscach ciała
skóra staje się sucha i opuchnięta
skóra z czerwonej zmienia kolor na fioletowawy
skóra staje się blada i mogą pojawić się pęcherze.

Oba te stany wymagają natychmiastowej reakcji i leczenia, aby zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym.

Czy wiesz, że…?

Nie powinno się otulać buzi dziecka szalikiem. Para wodna z ust dziecka osiada na nim, zamarza i tworzy niewielkie odmrożenia. Przed wyjściem posmaruj twarz dziecka tłustym kremem, a szalik szczelnie owiń wokół jego szyi.

Gdzie znajdziesz pomoc medyczną podczas ferii zimowych?

Jeśli wyjeżdżasz na ferie poza miejsce zamieszkania – pamiętaj, że możesz skorzystać z pomocy lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) w całej Polsce. Nie obowiązuje rejonizacja.

Ponadto w weekendy i w dni ustawowo wolne od pracy oraz po godzinie 18 do 8 rano od poniedziałku do piątku działa nocna i świąteczna opieka zdrowotna.

Aby z niej skorzystać:

nie musisz rezerwować wizyty
nie potrzebujesz skierowania
pomoc otrzymasz bezpłatnie w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.

Adresy placówek, w których uzyskasz pomoc medyczną w ramach nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, znajdziesz na stronach internetowych oddziałów wojewódzkich NFZ.

Wybierz oddział wojewódzki NFZ

Wybierasz wypoczynek poza Polską? Pamiętaj o EKUZ

EKUZ, czyli Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego, to dokument unijny. Potwierdza Twoje prawo do korzystania z opieki medycznej w państwach Unii Europejskiej i EFTA (Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria) oraz Wielkiej Brytanii, na takich samych zasadach, na jakich leczą się mieszkańcy danego państwa. Wyrobienie EKUZ jest bezpłatne dla osób objętych ubezpieczeniem zdrowotnym.

WAŻNE! Leczenie z EKUZ nie obejmuje kosztów akcji ratunkowych w państwach UE i EFTA. Dlatego np. w przypadku konieczności wszczęcia akcji poszukiwawczej lub ratowniczej w górach, a te mogą się zdarzyć jeśli zamierzasz jeździć na nartach, możesz ponieść dodatkowe koszty. Koniecznie sprawdź przed wyjazdem do danego państwa zasady udzielania pomocy na kartę EKUZ oraz rozważ dodatkowe ubezpieczenie.

Dowiedz się więcej o leczeniu poza granicami kraju

Konsultacja: dr n. med. Agnieszka Kardynał, dermatolog